“Cuộc chiến” còn dai dẳng

Tây Nguyên gồm 5 tỉnh: Gia Lai, Kon Tum, Đắk Lắk, Đắk Nông và Lâm Đồng với dân số 6,5 triệu người, trong đó có gần 45% số dân là người dân tộc thiểu số, chủ yếu là các dân tộc Bahnar, J’rai, Ê Đê, Sê Đăng, Triêng, Dẻ... Là khu vực có nhiều tiềm năng, lợi thế về đất đai và lao động, và chương trình xóa đói giảm nghèo ở đây đã từng bước phát huy có hiệu quả, đời sống của người dân và nhất là đồng bào các dân tộc thiểu số đã có bước tiến rõ rệt. Cách đây 5 năm, công tác “xóa đói” đã được các cấp chính quyền địa phương trong khu vực thực hiện thành công; tình trạng thiếu ăn trong những tháng giáp hạt hàng năm của cộng đồng dân tộc thiểu số trên địa bàn không còn xảy ra. Nguồn lương thực ngày càng dồi dào, thêm vào đó là người dân có ý thức tiết kiệm, không sử dụng phung phí nguồn lương thực theo tập tục lạc hậu như trước đây.

Công tác “giảm nghèo” trong cộng đồng người dân tộc những năm gần đây cũng đã có bước tiến rõ rệt, số hộ thoát nghèo ngày càng tăng, và đang có hướng vươn lên làm giàu. Riêng ở tỉnh Gia Lai, bình quân mỗi năm giảm từ 4 - 5% hộ nghèo (tương đương từ 8.000 - 9.000 hộ), nhiều hộ đang tiến tới làm giàu và có mức thu nhập hàng năm lên đến vài trăm triệu đồng. Có những hộ thu nhập tiền tỷ, điển hình như hộ Rơ Mal Brao ở làng Mới thuộc xã A Dưk, huyện biên giới Đức Cơ, tỉnh Gia Lai với tài sản hiện có hơn 15 ha cao su tiểu điền và cà phê.

Tuy nhiên, công tác “giảm nghèo” trong toàn vùng vẫn chậm và chưa mang nhiều yếu tố bền vững. Việc thoát nghèo rồi lại “tái nghèo” cũng đã diễn ra ở nhiều nơi trong khu vực, chỉ cần qua một năm mất mùa hoặc có diễn biến phức tạp về dịch bệnh. Theo thống kê của Ban Chỉ đạo Tây Nguyên, hiện nay trong toàn vùng còn khoảng gần 20% số hộ nghèo, trong đó số hộ nghèo trong các vùng đồng bào dân tộc thiểu số chiếm 74%. Đây được coi là một “cuộc chiến” giảm nghèo dai dẳng, bởi chưa đảm bảo những điều kiện cần thiết để cho bà con có sức vươn lên thoát nghèo một cách bền vững. Nhất là về hệ thống cơ sở hạ tầng “điện - đường - trường - trạm” trên địa bàn vùng Tây Nguyên vẫn đang còn nhiều khó khăn.

Thêm nguồn lực giảm nghèo

Dự án giảm nghèo khu vực Tây Nguyên đang được triển khai thực hiện tại các tỉnh: Gia Lai, Kon Tum, Đắk Lắk, Đắk Nông và 2 tỉnh duyên hải miền Trung là Quảng Nam và Quảng Ngãi. Tổng vốn đầu tư cho dự án này là 165 triệu USD, tương đương 3.465 tỷ đồng từ nguồn vốn vay của Ngân hàng Thế giới và nguồn vốn đối ứng của Chính phủ. Theo ông Đào Quang Thu - Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư, đây là dự án giảm nghèo có quy mô lớn nhất từ trước tới nay ở khu vực Tây Nguyên và có ý nghĩa, giá trị rất thiết thực, góp phần quan trọng trong việc phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Trước đó, dự án đã được triển khai tại khu vực thuộc các tỉnh phía bắc và đã thực hiện thành công giai đoạn 1 và đang tiếp tục triển khai thực hiện giai đoạn 2.

Thời gian triển khai thực hiện dự án giảm nghèo khu vực Tây Nguyên trong 6 năm (2014 - 2019). Mục tiêu phát triển của dự án là nâng cao mức sống thông qua cơ hội cải thiện sinh kế ở các xã nghèo bằng cách: Cải thiện hệ thống cơ sở hạ tầng; tăng tính tự chủ và cơ hội sinh kế trên cơ sở củng cố an ninh lương thực và dinh dưỡng; cải thiện điều kiện cơ sở hạ tầng kết nối ở cấp huyện để thúc đẩy sản xuất, tăng cường tiếp cận dịch vụ công cộng; nâng cao năng lực cán bộ các cấp để thực hiện hiệu quả của dự án.

Giảm nghèo khu vực Tây Nguyên

Dự án cũng đã xây dựng các cơ chế, chính sách đặc thù phù hợp với các tỉnh miền núi, mặt bằng dân trí thấp nhằm bảo đảm đạt hiệu quả cao trong quá trình triển khai thực hiện. Thúc đẩy phân cấp, trao quyền thông qua giao cấp xã làm chủ đầu tư hầu hết các hoạt động; khuyến khích các đơn vị thi công sử dụng lao động địa phương tại chỗ và nhất là khuyến khích hình thức đấu thầu có sự tham gia của cộng đồng; phát huy vai trò cộng đồng trong việc lập kế hoạch, tổ chức thực hiện và giám sát các hoạt động...

Tại diễn đàn khởi động Dự án giảm nghèo khu vực Tây Nguyên diễn ra mới đây tại TP Pleiku (Gia Lai), các đại biểu cũng đã tập trung thảo luận những khó khăn từ thực tế, trên cơ sở đó tăng cường các giải pháp bảo đảm triển khai thực hiện dự án có hiệu quả nhất. Đó là, năng lực quản lý của cấp xã còn nhiều hạn chế và cần phải đào tạo, bồi dưỡng về nghiệp vụ chuyên môn hoặc tăng cán bộ cấp huyện về cùng tham gia trong mọi hoạt động. Trong điều kiện mặt bằng dân trí còn thấp, cần phải đẩy mạnh công tác tuyên truyền đến tận người dân nhằm nâng cao ý thức và coi những hoạt động của dự án là tài sản của mình và chính mình và cộng đồng cùng hưởng lợi. Các chuyên gia Ngân hàng Thế giới cũng đã trình bày về các chính sách an sinh xã hội, chính sách an toàn môi trường, giám sát đánh giá dự án trong quá trình triển khai thực hiện.

Ông Sean Bradley - đồng Chủ nhiệm dự án, Ngân hàng Thế giới đã khẳng định: Những khó khăn của Tây Nguyên và những thách thức mà các nhóm DTTS phải đối mặt không dễ vượt qua. Tuy nhiên, với cách làm mới phù hợp với thực tế và nhất là sự nhiệt tình và sự cam kết mạnh mẽ cấp lãnh đạo của các tỉnh trong khu vực, chắc chắn rằng dự án sẽ thành công. Ông Sean Brdley cũng cho biết thêm: Trong thời gian tới, Ngân hàng Thế giới sẽ duy trì mối quan hệ chặt chẽ với Bộ Kế hoạch và Đầu tư và các Ban QLDA tỉnh và huyện, cùng đồng hành trong quá trình thực hiện dự án; ít nhất cứ 6 tháng 1 lần sẽ có một đoàn hỗ trợ đến làm việc một cách thường xuyên hơn.

Mặc dù trong 20 năm qua, Chính phủ đã tích cực quan tâm chăm lo đến đời sống của cộng đồng dân tộc và đạt được nhiều tiến bộ quan trọng, song tốc độ giảm nghèo của nhiều nhóm dân tộc thiểu số và đặc biệt là các nhóm dân tộc thiểu số ở Tây Nguyên còn chưa cao so với tốc độ giảm nghèo chung. Người dân tộc thiểu số chiếm chưa đến 15% dân số của cả nước, nhưng lại chiếm đến 50% trong tổng số người nghèo. Riêng ở vùng Tây Nguyên thách thức càng lớn hơn khi mà gần 74% người dân tộc thiểu số có mức sống dưới ngưỡng nghèo của Chính phủ, tỉ lệ trẻ em còi cọc và ốm yếu có mức cao nhất của cả nước và ngược lại tỉ lệ nhập học ở bậc tiểu học thì ở mức thấp nhất.